Μια βασική έννοια πάνω στην οποία ο φεμινισμός χτίζει τεράστιο κομμάτι της γκρίνιας του είναι η δομική βία. Σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε την προέλευση της ασυναρτησίας του φεμινισμού αναλύσαμε ήδη τρεις από τις θεμελιώδης έννοιες του. Το φύλο ως κοινωνική κατασκευή, το προνόμιο και το βίωμα.
Η δομική ή “έμφυλη” βία λοιπόν είναι μια επέκταση αυτού του παράλογου τρόπου σκέψης και πάει πακέτο με την έννοια του προνομίου. Ο φεμινισμός δεν αρκείται στο να αποδίδει εξτρά αόρατες παροχές στους άντρες με την μορφή του προνομίου που οι ίδιοι δεν μπορούν να αντιληφθούν επειδή είναι αόρατο, κάτι για το οποίο πρέπει συνεχώς να απολογούνται και να ντροπιάζονται δημόσια. Όχι. Μας εξηγεί επίσης πως όλες οι γυναίκες, όχι κάποιες ή έστω οι περισσότερες αλλά όλες και παντού είναι καταπιεσμένες. Κάθε μέρα. Όλη την ώρα.
Οι φεμινίστριες δανείστηκαν τον όρο δομική βία από έναν άντρα (όπως εξάλλου βάσισαν και τον όρο βίωμα πάνω στην θεωρεία ενός άλλου άντρα, γενικά δηλαδή χωρίς την πνευματική δουλειά των αντρών δεν θα υπήρχε φεμινισμός), του Νορβηγού κοινωνιολόγου Johan Galtung. Ο Galtung εισήγαγε τον όρο δομική βία για να περιγράψει πως ένα άδικο σύστημα χρησιμοποιεί ποικίλες βίαιες τακτικές για να περιορίσει τις επιλογές των πολιτών θυμάτων του, ακόμα και τις βασικές τους ανάγκες. Έφευρε τον όρο για να περιγράψει την κατάσταση της ζωής των ανθρώπων που βρίσκονται στον πάτο της ταξικής σκάλας. Και φυσικά δεν έφευρε τον όρο για να περιγράψει την κατάσταση στην οποία βρίσκονται όλες οι γυναίκες της Δύσης σε όλη την ιστορία της ιστορίας.
Ο φεμινισμός λοιπόν πήρε αυτή την θεωρεία και την προσάρμοσε στα μέτρα του.
Αν και μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό αντρών είναι βίαιοι απέναντι στις γυναίκες, όλες οι γυναίκες -και παντού- βλάπτονται από αυτή την βία. Επειδή η ίδια η κοινωνία την υποστηρίζει και άρα την αναπαράγει. Το Παγκόσμιο Κίνημα των Γυναικών μας εξηγεί πως “η γενική αντίληψη για την βία κατά των γυναικών είναι πως είναι μεμονωμένες περιπτώσεις που αφορούν μεμονωμένα άτομα. Όμως αντιθέτως μας επηρεάζει όλες επειδή όλες βιώνουμε τον φόβο. Αλλάζουμε τις συμπεριφορές μας και περιορίζουμε τις επιλογές μας εξαιτίας της απειλής της δομικής βίας”.
Ο φεμινισμός με λίγα λόγια παραδέχεται πως η βία κατά των γυναικών είναι σπάνια αλλά στην ουσία προεκτείνει την επίδραση που έχει αυτή η μεμονωμένη βία σε όλες τις γυναίκες. Βάση λοιπόν αυτής της επέκτασης του ορισμού της βίας, αν και λίγες μόνο γυναίκες βλάπτονται από την βία, όλες οι γυναίκες επηρεάζονται από αυτήν επειδή νιώθουν ότι μπορεί να είναι τα επόμενα θύματα. Άξιο αναφοράς εδώ είναι πως αν και η αποκαταστατική δικαιοσύνη μιλά για το αντίκτυπο που μπορεί να έχει ένα έγκλημα στην κοινότητα και προσπαθεί να διορθώσει και αυτό αντί απλά να τιμωρήσει, οι φεμινίστριες απεχθάνονται την αποκαταστατική δικαιοσύνη επειδή χρησιμοποιούν την έννοια της δομικής βίας για να γκρινιάξουν, να εκβιάσουν και να τιμωρήσουν και όχι επειδή ενδιαφέρονται για τα θύματα ή την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην κοινωνία.
Και φυσικά δεν επεκτείνουν την έννοια της δομικής βίας σε οποιαδήποτε μορφή βίας πράττουν οι γυναίκες.
Για παράδειγμα η συντριπτική πλειοψηφία των βρεφοκτόνων είναι μητέρες. Όλες οι έρευνες δείχνουν πως από 71% εως και μέχρι 100% τα βρέφη τα σκοτώνουν οι μητέρες τους. Κανείς όμως δεν μας εξηγεί πως αυτή η βία επεκτείνεται σε όλα τα βρέφη. Και πως άρα όλα τα βρέφη κινδυνεύουν από τις μητέρες τους. Όταν οι γυναίκες σκοτώνουν άντρες καμία φεμινίστρια δεν μας εξηγεί πως όλοι οι άντρες κινδυνεύουν από τις γυναίκες και πως η ζωή τους επηρεάζεται αρνητικά από τον φόβο. Αντιθέτως μας εξηγούν πως ακόμα και όταν οι γυναίκες ασκούν βία ή σκοτώνουν στην πραγματικότητα είναι άκακες και δεν πρέπει να φοβόμαστε και ούτε καν να τις τιμωρούμε για την βία που ασκούν.
Ακόμα και όταν γυναίκες προσλαμβάνουν δολοφόνους για να σκοτώσουν τον άντρα τους και ακόμα όταν δεν καταδικάζονται καν για αυτό όταν συλλαμβάνονται, ακόμα και τότε οι φεμινίστριες δεν αναφέρονται σε δομική βία και για το πως οι άντρες φοβούνται συνεχώς για το ότι οι γυναίκες τους σχεδιάζουν την πληρωμένη δολοφονία τους. Όχι.
Η “δομική βία” σαν έννοια ισχύει μόνο όταν οι γυναίκες είναι τα θύματα και οι άντρες οι θύτες.
Η δομική βία χρησιμοποιείται από τις φεμινίστριες για να περιγράψουν οτιδήποτε δεν τους αρέσει ως μια μορφή βίας. Που ασκείται στις γυναίκες από την πατριαρχική κοινωνία. Η βία λοιπόν κατά των γυναικών χάνει την έννοια της ως όρος και μεταμορφώνεται σε μια φυσική δύναμη. Μια φυσική δύναμη που περιλαμβάνει την κανονική βία, την βία που υπονοείται και άρα τρομάζει τις γυναίκες και φυσικά ένα σωρό μικρών παραπτωμάτων όπως για παράδειγμα το φλερτ, το βλέμμα, το κομπλιμέντο, η σεξουαλική παρενόχληση που μπορεί να είναι μια αγκαλιά κτλ. Όλα αυτά τα καλύπτει η ομπρέλα του όρου δομική βία. Ακόμα και η υποτιθέμενη αντικειμενοποίηση του γυναικείου σώματος, το πορνό, η σεξεργασία και οι διαφημίσεις είναι κατά τον φεμινισμό δομική βία.
H φεμινίστρια Andrea Dworkin περιέγραφε το 1983 πως “όσο καλά να συμπεριφέρεται ένας άντρας στην γυναίκα του, της ασκεί βία, επειδή αυτός ζει σε έναν κόσμο υπεροχής που βασίζεται στο πέος του, και αυτή ζει σε έναν κόσμο ταπείνωσης και υποβίβασης επειδή η κοινωνία την αντιλαμβάνεται ως υποδεέστερη και επειδή η σεξουαλικότητα της είναι μια κατάρα”. Η συντριπτική πλειοψηφία των φεμινιστριών σήμερα δεν γνωρίζουν καν για τον μισανδρικό βόθρο άρθρων και βιβλίων της Andrea Dworkin. Όπως εξάλλου και η πλειοψηφία των αντρών που θεωρούν πως “ο φεμινισμός υποστηρίζει την ισότητα αλλά λοξοδρόμησε τα τελευταία χρόνια”. Όχι. Η Dworkin περιέγραφε την έννοια της δομικής βίας που σήμερα ακούμε την κάθε ανόητη να παπαγαλίζει, 40 χρόνια πριν.
Μια έκθεση παρουσιάστηκε από την φεμινίστρια Karie Cross στην ετήσια ημερίδα των Αμερικανών Κοινωνιολόγων. Ένα δηλαδή μεγάλο ετήσιο ακαδημαϊκό γεγονός. Η έκθεση μας περιγράφει “τις επιπτώσεις για τα φύλα” που έχει η δομική βία. Μας εξηγεί πως τα θύματα αυτής είναι περισσότερα ακόμα και από αυτά του πολέμου.
Ω ναι.
Οι φεμινίστριες πάντα σιχαίνονταν την προσοχή που τραβούσαν οι θάνατοι των αντρών στους πολέμους. Η Karie Cross λοιπόν προτείνει να σταματήσουμε να θεωρούμε τους θανάτους των αντρών στους πολέμους σημαντικούς στατιστικά. Χρησιμοποιώντας την έννοια της δομικής βίας για να εξηγήσει πως οι γυναίκες είναι στατιστικά περισσότερο “θύματα” από τους άντρες. Και φυσικά συμπεριλαμβάνει σαν μορφές βίας πράγματα όπως την υποτιθέμενη οικονομική ανισότητα, τον σεξισμό κτλ. Η Cross αναφέρει συγκεκριμένα: “οι άνισες δομές είναι από μόνες τους βίαιες”.
Αυτή είναι λοιπόν μια αγαπημένη μεθοδολογία του φεμινισμού. Παίρνει μια λέξη που έχει ένα πολύ συγκεκριμένο νόημα, όπως στην προκειμένη την λέξη βία, και την επεκτείνει βάζοντας δίπλα μια άλλη λέξη, στην προκειμένη το “δομική”, για να μας εξηγήσει πως το υποτιθέμενο χάσμα στους μισθούς των γυναικών και των αντρών είναι στην ουσία χειρότερο από το ξεκοίλιασμα ενός άντρα στην γραμμή του πολέμου. “Οι γυναίκες ήταν από πάντα τα κύρια θύματα του πολέμου” μας εξηγούσε το 1998 η Hillary Clinton.
Ο όρος δομική βία χρησιμοποιείται λοιπόν για να μας πείσει πως η βία που δέχονται οι γυναίκες είναι απλά πιο σημαντική από την βία που δέχονται οι άντρες και πρέπει να την αντιμετωπίζουμε με διαφορετικό τρόπο, κοινωνικά, δικαστικά αλλά και τιμωρητικά. Και φυσικά πως είναι πιο συχνή από οποιαδήποτε άλλη μορφή βίας μιας και σε αυτήν συγκεκριμένα το φάσμα της βίας επεκτείνεται σε ανοησίες όπως το βλέμμα, το άγγιγμα και το πλύσιμο των πιάτων. Ο όρος δομική βία εκτός αυτών, καταλαμβάνει ένα τεράστιο ποσοστό κρατικών και Ευρωπαϊκών κονδυλίων για έρευνες που προσπαθούν να ανιχνεύσουν καινούργιες μορφές βίαιης καταπίεσης της γυναίκας και προγραμμάτων που να τις αντιμετωπίζει. “Η βία ξεκινάει με ένα αστείο” μας ενημερώνει η έρευνα. Που εκτός από τα αστεία συμπεριλαμβάνει και ως βία τον σεξισμό και τα σχόλια για την εμφάνιση.
Τα κομπλιμέντα “δομούν” βία.
Πριν λίγες ημέρες για παράδειγμα την παγκόσμια ημέρα για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας μας εξηγούσε πως οφείλουμε να δώσουμε περισσότερη προσοχή στις συνθήκες που δουλεύουν οι γυναίκες στην πανδημία. Αν και το 97% εως και το 99% των θανάτων στην εργασία έχουν ως θύματα άντρες. Ακόμα και όταν οι άντρες πεθαίνουν σε ποσοστά μεγαλύτερα των γυναικών από την πανδημία η προσοχή στρέφεται πάλι στις γυναίκες. Επειδή η “δομική βία” της βάζει μπροστά στις γραμμές καταπολέμησης του ιού. Αυτό που έγινε στην πραγματικότητα είναι πως τόσα χρόνια οι φεμινίστριες γκρινιάζανε που οι γυναίκες δεν είχαν μεγάλη αντιπροσώπευση στον χώρο της υγείας. Και τώρα που έχουν, γκρινιάζουν επειδή έχουν μεγάλη αντιπροσώπευση στον χώρο της υγείας.
Απαξιώνοντας στο ενδιάμεσο τους θανάτους των αντρών οι οποίοι φυσικά δεν αποτελούν μέρος της δομικής βίας. Ακόμα και εάν ήταν άντρες αυτοί που από πάντα έχτιζαν, πολεμούσαν και πέθαιναν για να σωθούν πρώτα οι γυναίκες.
Όποτε λοιπόν ακούτε τον όρο δομική ή έμφυλη βία, ή όταν τον χρησιμοποιείτε, αναπαράγετε μια λανθασμένη αντίληψη. Πως οτιδήποτε μπορεί να φανταστεί μια φεμινίστρια μπορεί να μεταφραστεί ως βία. Και πως αυτή πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα και εις βάρος όλων των υπόλοιπων μορφών βίας. Οι γυναίκες που πεθαίνουν είναι πιο σημαντικές από τους άντρες που πεθαίνουν. Οι γυναίκες που δολοφονούνται από άντρες είναι πιο σημαντικές από τους άντρες που δολοφονούνται από γυναίκες. Οι γυναίκες που κακοποιούνται από άντρες είναι πιο σημαντικές από τους άντρες που κακοποιούνται από γυναίκες κτλ. Και πως όλες οι γυναίκες ανεξάρτητα του που και πως ζούνε είναι θύματα. Που τα προβλήματα τους πρέπει να μας αφορούν άμεσα.
Και η λύση αυτών των προβλημάτων να καταλαμβάνει όλη την ενέργεια του κοινωνικού ενδιαφέροντος.
Όταν χρησιμοποιείτε τον όρο δομική ή έμφυλη βία αναπαράγετε την αντίληψη πως το υποτιθέμενο χάσμα στους μισθούς είναι βία. Δομημένη από το πατριαρχικό σύστημα. Πως αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα. Ενώ οι άστεγοι που στην συντριπτική πλειοψηφία τους είναι άντρες, δεν δέχονται καμία μορφή καταπίεσης από κανένα σύστημα. Απλά επειδή είναι άντρες. Και άρα το πρόβλημα τους δεν είναι δομικό πρόβλημα της κοινωνίας και άρα δεν χρειάζεται να αντιμετωπιστεί.
Οι περισσότεροι μύθοι περί ανισότητας των γυναικών, και άρα της δομημένης ή έμφυλης βίας, έχουν καταρριφθεί. Έτσι ο φεμινισμός δουλεύει για να αντικαταστήσει την υποτιθέμενη ανισότητα με την έννοια των μικροεπιθέσεων για την οποία θα μιλήσουμε την επόμενη φορά.
