Παιδοκτονίες και φεμινισμός. Μια ιστορική αναδρομή.
Μια από τις μεγαλύτερες υποθέσεις παιδοκτονίας στην ιστορία ήταν αυτή της Hester Vaughan, μιας υπηρέτριας που το 1868 συνελήφθη για τον φόνο του βρέφους της και καταδικάστηκε σε θάνατο. Το ενδιαφέρον στην υπόθεση είναι ότι ήταν οι μητέρες του φεμινισμού Susan B. Antony και Elizabeth Cady Stanton που έκαναν τα αδύνατα δυνατά για να την απελευθερώσουν. Και το κατάφεραν. Οι μητέρες του φεμινισμού είδαν την περίπτωση της Vaughan ως μια ευκαιρία για να τραβήξουν την προσοχή του κοινού στην φεμινιστική προπαγάνδα και μέσα από έναν ιστό ψεμμάτων και ανυπόστατων ισχυρισμών κατάφεραν να ακυρώσουν την ποινή της παιδοκτόνου, μια πρακτική που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα.
Ήταν μέσα από αυτή την υπόθεση το 1868 όπου οι πρώτες κιόλας φεμινίστριες κανονικοποίησαν την αντιμετώπιση των γυναικών (και μόνο) παιδοκτόνων ως θύματα της “πατριαρχίας”. Ήταν μέσα από αυτή την υπόθεση το 1868 που οι φεμινίστριες ξεκίνησαν να απομακρύνουν την δημόσια συζήτηση από το έγκλημα της παιδοκτονίας και το θύμα, το νεκρό βρέφος δηλαδή, και να προβάλλουν το υποτιθέμενο μαρτύριο των γυναικών που τις οδήγησε στον φόνο των παιδιών τους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της κοινωνικής επίδρασης που έχει η υπόθεση αυτή ακόμα και σήμερα είναι διάχυτη παντού.
Το history.com περιγράφει την υπόθεση αυτή για παράδειγμα ως εξής. “Η σοκαριστική Δίκη παιδοκτονίας που αποκάλυψε την σεξουαλική παρενόχληση το 1868. Πως ο θάνατος του μωρού μιας υπηρέτριας έγινε το σύμβολο στην μάχη για ίσα δικαιώματα των γυναικών”.
Μέσα στις λίγες αυτές λέξεις μπορούμε να διακρίνουμε το μέγεθος της προπαγάνδας. Η υπόθεση ισχυρίζεται ο τίτλος “αποκάλυψε την σεξουαλική παρενόχληση το 1868”. Τίποτα τέτοιο όμως δεν αποκαλύφθηκε όπως θα δούμε παρακάτω. Ακόμα και το ίδιο το άρθρο στο history.com το λέει ξεκάθαρα. Όμως τι σημασία έχει εάν αποκαλύφθηκε κάτι τέτοιο; Έτσι ισχυρίζονταν οι μητέρες του φεμινισμού και ο κόσμος ακόμα και τότε έπρεπε να πιστεύει τις γυναίκες. Η δολοφονία του βρέφους αναφέρεται ως “θάνατος” και όχι ως δολοφονία. Και τέλος το άρθρο περιγράφει το δολοφονημένο βρέφος όχι ως ένα θύμα δολοφονίας αλλά ως ένα “σύμβολο για τα ίσα δικαιώματα της γυναίκας”. Ως “ίσα δικαιώματα της γυναίκας” ο τίτλος εννοεί ότι οι γυναίκες που δολοφονούν τα παιδιά τους δεν θα έπρεπε να τιμωρούνται και τίποτα παραπάνω.
Ας εξετάσουμε όμως την υπόθεση πιο αναλυτικά.
Ο φόνος που διαπράχθηκε από την Vaughan πιστοποιήθηκε από τον ιατροδικαστή στην Δίκη που έγινε τον Ιούλιο του 1868. Πληροφορίες για την υπόθεση μπορούμε να διαβάσουμε σε εφημερίδα εκείνης της εποχής. Η γυναίκα που νοίκιαζε το δωμάτιο της Vaughan την βρήκε πάνω από το πτώμα του νεκρού βρέφους της. Η Vaughan ισχυρίστηκε ότι τρόμαξε και έπεσε επάνω του. Ζήτησε από την γυναίκα να της φέρει ένα κουτί και να το κρατήσει μυστικό. Η γυναίκα όμως απευθύνθηκε στις αρχές και ο ιατροδικαστής βρήκε θανατηφόρα χτυπήματα στο κεφάλι του βρέφους τα οποία είχαν γίνει με κάποιο βαρύ εργαλείο. H Vaughan βρέθηκε ένοχη για ανθρωποκτονία και καταδικάστηκε σε θάνατο.
Ας δούμε γιατί. Την εποχή εκείνη, για την ακρίβεια από το 1733, οι νόμοι στην “πατριαρχική” Αγγλία προστάτευαν μια μητέρα που έκανε παιδί εκτός γάμου υποχρεώνοντας τον πατέρα να συμβάλει στην ανατροφή του. Εάν δεν το έκανε τότε φυλακίζονταν. Εάν ο πατέρας δεν ήταν σε θέση να πληρώσει για την ανατροφή του παιδιού του, τότε το κράτος αναλάμβανε τα έξοδα αυτά. Από ότι όμως φάνηκε οι νόμοι αυτοί επιβάρυναν πολύ την οικονομία μιας και τα παιδιά εκτός γάμου άρχισαν να αυξάνονται. Ο νόμος λοιπόν άλλαξε και αυτή την φορά πίεζε τους άντρες να παντρεύονται τις γυναίκες που τους κατηγορούσαν ότι τις είχαν αφήσει έγκυες. Νεαροί άντρες αναγκάζονταν να παντρευτούν με μια απλή κατηγορία από μητέρες είτε ήταν οι πατέρες είτε όχι.
Όλα αυτά στην ακμή της “πατριαρχίας” έτσι;
Οι παιδοκτονίες ήταν συχνές εκείνη την εποχή και ένα τεράστιο θέμα που απασχολούσε την κοινωνία και το κράτος. Υπήρχαν αναφορές για μητέρες ή γυναίκες που είχαν σκοτώσει μέχρι 60 παιδιά στην πάροδο ενός έτους. Οι παροχές του κράτους σε χρήμα για τις άγαμες μητέρες, ή η ανατροφή των παιδιών σε ιδρύματα και ανάδοχες μητέρες οδήγησε σε ένα φαινόμενο που ονομάστηκε “καλλιέργεια μωρών”. Βιομηχανίες εκμετάλλευσης παιδιών και βρεφών που πολύ συχνά οδηγούσαν στον θάνατο τους η δολοφονούνταν. Κυρίως από γυναίκες. Η μεγαλύτερη υπόθεση που απασχόλησε την κοινή γνώμη τότε ήταν η περίπτωση της Amelia Dyer που υπολογίζεται ότι σκότωσε περίπου 400 παιδιά. Η Amelia Dyer θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες κατά συρροή δολοφόνους όλων των εποχών.
Οι παιδοκτονίες λοιπόν ήταν τόσες πολλές που οι κρατικοί οργανισμοί ξεκίνησαν μια νέα πιο αυστηρή προσέγγιση στο θέμα αυτό, την στιγμή που παράλληλα διαμόρφωναν ένα νομικό πλαίσιο μέσα από το οποίο τα παιδιά αποκτούσαν για πρώτη φορά δικαιώματα, και η προστασία και ανατροφή τους έγιναν προτεραιότητα του κράτους. Το φαινόμενο ήταν τόσο συχνό που οι παιδοκτονίες απασχόλησαν πολύ την κοινή γνώμη και επηρέασαν νουβέλες όπως το Adam Bede της Mary Ann Evans, ένα βιβλίο στο οποίο καλούμαστε να νιώσουμε συμπάθεια για μια μητέρα που δολοφόνησε το παιδί της.
H Constance Backhouse, φεμινίστρια μας εξηγεί στην έκθεση της για τις παιδοκτονίες την Βικτωριανή εποχή ότι ήταν μια πολύ κοινή πρακτική.
Αναφέρει επίσης ότι ελάχιστες γυναίκες καταδικάζονταν επειδή σκότωναν τα παιδιά τους συγκριτικά με τον αριθμό των δολοφονημένων παιδιών. Εξηγεί ότι η Δικαιοσύνη δίσταζε να καταδικάσει γυναίκες για το έγκλημα αυτό. Παρά λοιπόν τους ισχυρισμούς των σημερινών φεμινιστριών όπως και των μητέρων του φεμινισμού, το θέμα της παιδοκτονίας ήταν τεράστιο, αλλά παρόλα αυτά η Δικαιοσύνη δίσταζε να καταδικάσει τις γυναίκες για αυτό. Απλά επειδή ήταν γυναίκες.
H Ann R. Higginbotham, ιστορικός, αναφέρει. “Οι Δικαστές ήταν διστακτικοί στο να καταδικάζουν γυναίκες που κατηγορούνταν ότι δολοφόνησαν τα παιδιά τους”. Αναφέρει επίσης ότι τουλάχιστον 12.000 μητέρες κατάφεραν να δολοφονήσουν τα παιδιά τους χωρίς να βρεθούν ή συλληφθούν. Οι προσπάθειες να λυθεί το πρόβλημα με άλλους τρόπους οδήγησε στον εξαναγκασμό (με τιμωρία φυλάκισης) αντρών να παντρευτούν τις γυναίκες που απλά ισχυρίζονταν ότι είχαν μείνει έγκυες από αυτούς. Και οι κρατικοί οργανισμοί όπως και η αναδοχή οδήγησαν σε περισσότερες παιδοκτονίες, πάλι κυρίως με γυναίκες δράστες.
Η “πατριαρχία” σε όλο της το μεγαλείο.
H Sarah Barringer Gordon καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου και ιστορικός αναφέρει για την Φιλαδέλφεια εκείνη την εποχή. “Στην Φιλαδέλφεια του 19ου αιώνα χιλιάδες από νεκρά νεογέννητα βρισκόντουσαν σε σοκάκια, σκουπίδια, ποτάμια κτλ. Σίγουρα αμέτρητα ακόμα δεν ανακαλύφθηκαν ποτέ, ή εάν ανακαλύφθηκαν δεν αναφέρθηκαν. Ένας ιστορικός μάλιστα υπολόγισε ότι οι γυναίκες έχουν πρακτικά διαπράξει περισσότερους φόνους ιστορικά από όσους έχουν διαπράξει οι άντρες, εάν λάβουμε υπόψιν μας τον αριθμό τον βρεφοκτονιών στον συνολικό αριθμό δολοφονιών”.
Όπως είδαμε πιο πάνω οι παιδοκτονίες σπάνια δικάζονταν και ακόμα πιο σπάνια καταδικάζονταν, και οι ποινές δεν ήταν σοβαρές. Σε αυτό λοιπόν το κοινωνικό πλαίσιο οι κυβερνήτες της Φιλαδέλφεια αποφάσισαν να τιμωρήσουν την Hester Vaughan. Ώστε η θανατική καταδίκη της να λειτουργήσει παραδειγματικά. Αξίζει εδώ να αναφερθεί πως οι γυναίκες εκείνη την εποχή σπάνια καταδικάζονταν σε θάνατο σε αντίθεση με τους άντρες. Συγκεκριμένα σε αρχείο που υπάρχει για τις θανατικές καταδίκες στην Φιλαδέλφεια εκείνη την εποχή, μπορούμε ξεκάθαρα να δούμε ότι οι γυναίκες σπάνια καταδικάζονταν με αυτή την ποινή. Και στην συντριπτική πλειοψηφία τους καταδικάζονταν για φόνο. Σε αντίθεση με τους άντρες που καταδικάζονταν σε θάνατο πολύ πιο συχνά. Και για εγκλήματα λιγότερο σοβαρά όπως κλοπή και πλαστογραφία.
Ήταν όμως η περίπτωση της Hester Vaughan που οι μητέρες του φεμινισμού αποφάσισαν να εργαλειοποιήσουν.
Ως συνήθως οι φεμινίστριες παρουσίασαν την Vaughan ως ένα θύμα της πατριαρχίας. Που δολοφόνησε το παιδί της επειδή δεν είχε άλλες επιλογές. H Elizabeth C. Stanton έγραψε άρθρα για την Vaughan στην φεμινιστική εφημερίδα της εποχής The Revolution, μέσα στα οποία την περιέγραφε ως μια φτωχή, απελπισμένη, άκακη κοπέλα θύμα αποπλάνησης του εργοδότη της. Ισχυρίζονταν δε ότι η Vaughan βιάστηκε, την στιγμή που η ίδια η Vaughan δεν ισχυρίστηκε ποτέ κάτι τέτοιο και ούτε ποτέ προσφέρθηκε κάποιο στοιχείο για αυτό. Η Stanton ύφανε μια ψεύτικη δακρύβρεχτη ιστορία κακοποίησης και βιασμού. Στο αφήγημα της η Stanton δεν κάνει καμία αναφορά στο δολοφονημένο βρέφος. Αλλά εστιάζει σε μια φαντασιακή κακοποίηση της δολοφόνου χωρίς να προσφέρει ίχνος στοιχείου για τους ισχυρισμούς της. Η ιστορία της όμως επηρέασε τόσο την τότε κοινωνία που η Vaughan αφέθηκε σύντομα ελεύθερη. Παρά τα στοιχεία που έδειχναν την ενοχή της.
Η ίδια η Stanton λίγο πριν την απελευθέρωση της Vaughan είπε χαρακτηριστικά. “Μόλις ελευθερώσουμε την Hester Vaughn από την φυλακή σκοπεύουμε να κάνουμε το ίδιο και για άλλες. Σκοπεύουμε να διατηρήσουμε αυτόν τον ενθουσιασμό”.
H Sarah Barringer Gordon καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου και ιστορικός αναφέρει για τους ισχυρισμούς της Stanton. “Το μόνο άξιο αναφοράς στην ιστορία υπεράσπισης της Vaughan (από την Stanton) ήταν η ευπλαστότητα της”. Το πως δηλαδή χωρίς κανένα απολύτως στοιχείο προσάρμοσε την υπόθεση αυτή στο φεμινιστικό αφήγημα της υποτιθέμενης καταπίεσης της κατηγορούμενης. Κάτι που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα, 154 χρόνια μετά. Καθώς οι φεμινίστριες μεθοδικά και με ακόμα πιο ισχυρή προπαγάνδα, προσπαθούν να απομακρύνουν την δημόσια συζήτηση από τις παιδοκτονίες και τα παιδιά που πεθαίνουν στα χέρια μοχθηρών γυναικών. Τις οποίες ξεπλένουν συνεχίζοντας έτσι το έργο που ξεκίνησαν οι μητέρες του φεμινισμού.