Έχετε ποτέ αναρωτηθεί πως γίνεται κάθε συζήτηση σας με φεμινίστριες να αρχίζει και να τελειώνει με την καταπίεση και το βίωμα τους; Έχετε ποτέ αναρωτηθεί γιατί κάθε μικρή λεπτομέρεια της κοινωνικής και ιδιωτικής τους σφαίρας μας απασχολεί συνέχεια; Και όλα τα θέματα από τα εντελώς ουσιαστικά μέχρι την κάθε λογής ανοησία δεν επηρεάζουν ποτέ αρνητικά τους άντρες αλλά μόνο τις γυναίκες; Όλη αυτή η ασυναρτησία οφείλεται στην τρίτη βασική φεμινιστική έννοια που θα εξερευνήσουμε σήμερα. Το βίωμα.
Πάντα υπήρχε ένα ουσιαστικό ελάττωμα στην φεμινιστική ρητορική: εφόσον η πατριαρχία είναι τόσο δυνατή ώστε να διαμορφώνει όχι μόνο το φύλο, τον ρόλο, ακόμα και το σώμα της γυναίκας στις κοινωνίες μας -όπως είδαμε όταν αναλύσαμε την έννοια του φύλου- τότε πως γίνεται οι γυναίκες να την απορρίπτουν; Αυτό πάει να πει πως η καταπίεση και οι “κοινωνικές κατασκευές” της πατριαρχίας δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένες. Αλλά εάν η καταπίεση και οι “κοινωνικές κατασκευές” της πατριαρχίας δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένες τότε γιατί ακόμα και 100 χρόνια μετά την δημιουργία του φεμινισμού συνεχίζει να υπάρχει ακόμα καταπίεση και “κοινωνικές κατασκευές”;
Πως γίνεται εφόσον η πατριαρχία δεν ήταν τόσο επιτυχημένη να συνεχίζει να περιορίζει και να καταπιέζει την γυναίκα και τον ρόλο της στην κοινωνία; Η πατριαρχική κοινωνία είναι είτε αρκετά δυνατή για να δημιουργεί ολόκληρους κοινωνικούς ρόλους, να διαμορφώνει φύλα ή και ακόμα σώματα, ή δεν είναι. Εάν δεν είναι αρκετά δυνατή οι φεμινίστριες δεν μπορούν να συνεχίζουν να την κατηγορούν για όλα τα δεινά της γυναίκας. Και εάν είναι εντέλει τόσο δυνατή τότε πως γίνεται τόσα δισεκατομμύρια γυναικών να της αντιστέκονται; Οι φεμινίστριες λοιπόν για να μπορούν να λειτουργούν πάλι με δυο μέτρα και δυο σταθμά δημιούργησαν ένα ενδιάμεσο ανάμεσα στην υποτιθέμενη κοινωνική κατασκευή και την ανεξάρτητη γυναίκα:
Το βίωμα.
Το βίωμα μεταφράζεται ως η βιωματική εμπειρία και εντύπωση για την κοινωνία από κάποια που ζει σε αυτήν ως μέλος μια καταπιεσμένης ομάδας. Με την λέξη βίωμα η φεμινίστρια μπορεί να υποστηρίζει πως υπάρχει μια πανταχού παρών καταπιεστική πατριαρχική δύναμη που την κατευθύνει, αλλά ταυτόχρονα της δίνει και την δύναμη και την χαρά να αντιστέκεται σε αυτήν. Και φυσικά της δίνει την αυθεντία της “καταπιεσμένης” της εμπειρίας. Πατήστε “βίωμα” στο google και θα βρείτε εκατοντάδες άρθρα, κείμενα, αναλύσεις ακόμα και “επιστημονικές” έρευνες που αφορούν την έννοια αυτή. Για την γέννα, το φύλο, τον πόλεμο, την βία, τα παιδιά, την δουλειά, τον θάνατο, τον καρκίνο, το φαγητό, το σώμα, τα ρούχα, τα παιχνίδια, τα βιβλία. Για τα πάντα.
Κάποιος μπορεί να υπερασπιστεί το βίωμα, λέγοντας μας πως απλά χρησιμοποιείται για να μας εξηγήσει όσα έχει “βιώσει” μια γυναίκα. Πραγματικά δηλαδή γεγονότα. Όμως αυτό δεν ισχύει επειδή στον όρο βίωμα οι φεμινίστριες συμπεριλαμβάνουν πράγματα όπως συναισθήματα, εντυπώσεις και γενικεύσεις. Δείτε για παράδειγμα άρθρα και μελέτες για το βίωμα του φόβου της γυναίκας για την γέννα. Ή το βίωμα της γυναικείας εντύπωσης για τον κοινωνικό ρόλο. Γιατί για παράδειγμα να μην ονομάζονται ο φόβος της γυναίκας για την γέννα ή η γυναικεία εντύπωση για τον κοινωνικό ρόλο;
Γιατί πίσω από την έννοια “βίωμα” κρύβεται μια σειρά από πολιτικές υποθέσεις όπως για παράδειγμα της αυθεντίας. Το βίωμα είναι επηρεασμένο από τις κοινωνικές κατασκευές αλλά δεν είναι εντελώς κάτω από τον έλεγχο τους. Και όταν θα φτάσουμε στον πυρήνα του βιώματος των γυναικών τότε θα καταφέρουμε να αναδείξουμε την αλήθεια για τις γυναίκες.
Ναι η έννοια είναι τόσο επηρεασμένη από τα λογιών λογιών θρησκευτικά δόγματα.
Η αλήθεια της καταπίεσης τους και της επιθυμίας τους να ζουν ελεύθερες. Και φυσικά πρέπει να αναδιαμορφώσουμε τις κοινωνίες μας ανάλογα με το γυναικείο βίωμα επειδή ποιος δεν θα ήθελε να ζούμε σε ισότιμες κοινωνίες; Όποιος πολεμάει για ισότητα, θα ακούτε συχνά, τότε είναι φεμινιστής. Αρκεί να αποδεχτεί το γυναικείο βίωμα. Το βούλωσε το. Το άκου. Το δεν μπορείς να καταλάβεις. Όλα έχουν σαν πυρήνα τους την έννοια αυτή. Ο φεμινισμός συνέχεια ζητάει να ακούμε τις γυναίκες και να χτίζουμε τις κοινωνίες μας ανάλογα με αυτά που αυτές λένε.
Ο όρος βίωμα προέρχεται από τον ψυχολόγο και κοινωνιολόγο Wilhelm Dilthey ο οποίος πίστευε πως η φιλοσοφία όφειλε να παίρνει στα σοβαρά την ανθρώπινη υποκειμενικότητα. Οι φεμινίστριες φυσικά υιοθέτησαν την στάση αλλά όχι το νόημα της. Και αυτό επειδή την χρησιμοποιούν για να πείσουν πως το γυναικείο βίωμα μας αποκαλύπτει την αλήθεια για το καταπιεστικό σύστημα της πατριαρχίας, ενώ το αντρικό όχι. Επειδή οι γυναίκες έχουν βιώσει την καταπιεστική κοινωνία εκ των έσω. Η επίσημη θέση του φεμινισμού είναι πως οι κοινωνικά καταπιεσμένες ομάδες μπορούν να ρωτήσουν τις σωστές ερωτήσεις σε ένα καταπιεστικό σύστημα, ενώ οι μη καταπιεσμένες ομάδες όχι.
Και πως η έρευνα πρέπει να έχει ως αφετηρία τις ζωές των καταπιεσμένων.
Βάση λοιπόν αυτής της επίσημης θέσης, το γυναικείο βίωμα είναι αποκαλυπτικό ενώ το αντρικό δεν είναι. Και πως η έρευνα πρέπει να ξεκινάει από εκεί. Ένα απλό παράδειγμα: ένας άντρας φλερτάρει μια γυναίκα και όταν αυτή του λέει ότι την παρενοχλεί αυτός απαντά πως σιγά δεν έκανε και τίποτα απλά την ρώτησε το όνομα της. Επειδή το γυναικείο βίωμα φέρει την αυθεντία. Ενώ του άντρα όχι, τότε αυτόματα η γυναικά έχει παρενοχληθεί επειδή έτσι το βίωσε. Και ο άντρας δεν το αντιλαμβάνεται επειδή το βίωμα του δεν του επιτρέπει να βλέπει την καταπίεση που ασκεί. Και φυσικά η “έρευνα” για το εάν υπήρξε παρενόχληση, πρέπει να ξεκινήσει από εκεί.
Φυσικά το βίωμα δεν έχει καμία απολύτως ουσιαστική βάση σαν έννοια. Ακόμα και να ήταν καταπιεσμένες οι γυναίκες, που δεν είναι, κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει πως ακριβώς επειδή είναι καταπιεσμένες το βίωμα τους διαστρεβλώνει την εικόνα τους για τον κόσμο και τις καθιστά τυφλές προς την αλήθεια, αντί για το αντίθετο. Φυσικά και αυτό θα ήταν μια ανοησία. Και τα δυο όμως παραμένουν σε μια θεωρητική σφαίρα και δεν μπορούν να αποδειχτούν. Και για αυτό δεν θα έπρεπε να έχουν θέση σε σοβαρή κοινωνιολογική έρευνα.
Και εκεί είναι που βρίσκεται ο κίνδυνος.
Επειδή πλέον μέσω της έννοιας του βιώματος, οι κοινωνίες διαμορφώνουν αντιλήψεις και πράττουν έρευνες σε κοινωνικά φαινόμενα όπως η βία, η σεξουαλική παρενόχληση κτλ, βάση του “βιώματος” των γυναικών και όχι της “λειψής” εντύπωσης που έχουν οι άντρες για την πραγματικότητα. Επειδή οι άντρες είναι εκπαιδευμένοι να αγνοούν το βίωμα της γυναίκας από την πατριαρχία. Οπότε η έννοια βίωμα μας εξηγεί πως η άποψη που έχει ο άντρας για οποιοδήποτε κοινωνικό φαινόμενο είναι καταπιεστική. Ενώ το “βίωμα” της γυναίκας είναι αληθινό.
Ο άντρας δεν μπορεί για παράδειγμα να καταλάβει πως το βλέμμα ή φλέρτ του μπορεί να δημιουργεί φόβο στην γυναίκα. Της οποίας το βίωμα της και μόνο του βλέμματος είναι απόδειξη της έλλειψης ασφάλειας που νιώθει. Ερευνητές πλέον όπως και πολιτικοί έχουν αποφασίσει πως το βίωμα της γυναίκας έχει κάποια ιερή παντογνωσία. Και πιέζεται να παραδεχτεί ότι αυτό που η γυναίκα “βίωσε” (ένιωσε) είναι πιο σημαντικό από αυτό που ο άντρας έκανε. Και φυσικά κανείς δεν αμφισβητεί πως η γυναίκα στην προκειμένη μπορεί να φοβήθηκε. Όμως το “βίωμα” του φόβου της δεν σημαίνει απαραίτητα πως παρενοχλήθηκε σεξουαλικά. Αλλά οι φεμινίστριες λένε πως σημαίνει ακριβώς αυτό.
Οι κοινωνικές αλλαγές που έφερε το metoo ήταν κρυμμένες εδώ και δεκαετίες στην ρητορική του φεμινισμού για το γυναικείο βίωμα. Ένα άλλο αποτέλεσμα αυτής της ασυναρτησίας είναι ότι πλέον πρέπει σώνει και ντε να μας απασχολεί κάθε μικρή λεπτομέρεια που “βιώνει η γυναίκα”. Για παράδειγμα σου λέει το 94% των γυναικών σκέφτεται κάθε μέρα πως το σώμα της δεν της αρέσει.
Και αυτό πρέπει να μας αφορά σαν κοινωνία.
Η θεώρηση είναι πως υπάρχει μια ηθική υποχρέωση να ακούμε το οτιδήποτε “βιώνει” μια γυναίκα και πως. Ότι πρέπει να κάνουμε τις γυναίκες να αισθάνονται όμορφα με το σώμα τους επειδή φταίει η καταπιεστική κοινωνία που δεν αισθάνονται όμορφα με το σώμα τους. Φυσικά το βίωμα του άντρα δεν μας απασχολεί ποτέ. Η θεώρηση είναι πως ήδη γνωρίζουμε όσα πρέπει να ξέρουμε για τον άντρα, επειδή η κοινωνία είναι “πατριαρχική”. Για αυτό και οποιαδήποτε προσπάθεια να αναδειχτούν τα προβλήματα των αντρών ή έστω και η αναφορά τους σε μια συζήτηση αυτόματα συνδέεται, εξαιτίας της φεμινιστικής ρητορικής με καταπίεση, αδικία, βία και αδιαφορία. Επειδή δεν το βουλώνεις για να ακούσεις το βίωμα της γυναίκας που κουβαλάει ελευθερία, δικαιοσύνη, πασιφισμό και ενδιαφέρον.
Όποτε ακούτε την λέξη “βίωμα” από μια φεμινίστρια λοιπόν θα πρέπει να κατανοείτε ότι την χρησιμοποιεί για να διαμορφώσει την αντίληψη πως η ρητορική της είναι ηθικά ακέραιη και πως είναι αληθινή και αδιαμφισβήτητη. Επειδή υποθετικά ζει σε μια καταπιεστική κοινωνία ο λόγος της φέρει μια βαρύτητα που δεν διέπει τον αντρικό λόγο. Και φυσικά εάν αμφισβητήσεις τον λόγο της, το βίωμα της δηλαδή συμβάλλεις στην καταπίεση της και άρα είσαι μισογύνης.
Πιστεύουμε τις γυναίκες είναι το σύνθημα. Ειδάλλως εσύ είσαι ο βιαστής.
Το βίωμα είναι μια ανοησία που πρέπει να αντιμετωπίζεται ακριβώς για αυτό που είναι. Μία πλάνη και ένα φιλοσοφικό άμπρα-κατάμπρα. Η υπόθεση πως για κάποιον μαγικό τρόπο η γυναικεία οπτική του κόσμου κουβαλάει μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια. Ενώ η αντρική οπτική είναι καταπιεστική ακόμα και όταν απλά εκφράζεται. Και είναι η ρίζα της τεράστιας αδιαφορίας που επιδεικνύει περίτρανα η κοινωνία μας για τον άντρα και τα προβλήματα του.
Όπως και για την παράνοια και τις πουριτανικές πολιτικές απαγορεύσεις που βυθίζουν την δύση στον ηθικό μεσαίωνα.
